Zambrana-Herrán jauregiaren historia Gatz Haranarekin eta Gesaltza Añanako hiribilduarekin estu lotuta dago. Goraldi, distira, gainbehera eta berpizkundeko istorio paraleloak, ezagutzera gonbidatzen zaituztenak, jauregiaren ahotsean jarriak, haren geletan zehar zabiltzala

Pedro de Zambranak, Koroak Gesaltza-Añanako Erregeren Administratzaile izendatu zuenak, XVII. mendearen amaieran altxarazi zuen. Jauregiaren eraikuntza familiak bere garrantzi politiko, ekonomiko eta sozialaren ikur gisa zuen boterearen gauzatzea zen. Gatz-ustiapenaren kudeaketari ezinbestean lotutako boterea, XVIII. eta XIX. mendeetan zehar bere loraldia biziko zuen.

1792an, Zambrana familia Herrándarrekin (beste leinu boteretsu batekin) lotu zen, jauregiaren oinordeko bakarra zen María Matea Zambrana, Gregorio Urbano Felipe Herrán eta Hurtado de Corcuerarekin ezkondu zenean,

XIX. mendearen amaieran, gatzaren merkataritzaren liberalizazioak Gatz Haranaren, Zambrana-Herrán Jauregiaren eta bertako biztanle indartsuen helmuga izan zen. Ibarreko ekoizpen tradizionalak ezin du lehiatu kostaldeko gatzaga industrialekin. Trenbidearen agerpenak gatz merke hori gero eta lurralde urrunagoetara eramaten du, merkatua bereganatuz eta Gatzaga hiribildua hondatuz. Paradoxikoki, trenbidearen bultzatzaileetako bat Joaquín María Herrán y Ureta izan zen, garai hartan Zambrana-Herrán Jauregiko jauna zena. Euskal eta nafar trenbidearen eraikuntzan murgildu zen, enpresan hondatuz.

Haranaren gainbeherak hiribilduaren eta jauregiaren gainbehera eragiten du. Jauregiak garrantzia galtzen du familia sakabanatzean, beste negozio batzuetara bideratuta. Familiaren etxea ez da ondare zuzena izango, eta zatika banatzen da oinordekoen artean.

Une horretatik aurrera, eraikina degradatu eta eraldatu egiten da bertako biztanle berrien beharren arabera, gero eta apalagoak baitira. Guardia Zibilaren lehen kuarteletako bat ere hartzen dute. Jauregiak hondatzen jarraituko du, azkenean XX. mendearen amaieran abandonatu zuten arte.

Gaur egun, Añanako Gatz Harana Fundazioak bailara gure kulturaren altxor gisa birpentsatzen duen proiektu bat bultzatzen du. Hiribilduari aukera berri bat ematen dio bere gatzaga zaharretatik abiatuta. Zambrana-Herrán Jauregia berreskuratzeak ildo beretik jotzen du.

Harana, hiribildua eta jauregia eskutik berpizten dira.